Καθηγητής Θεολογίας και Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, συνθέτης, μαέστρος, συγγραφέας… Υπάρχει κάτι άλλο με το οποίο θα θέλατε να ασχοληθείτε και δεν το έχετε κάνει ακόμα;
Καταρχήν θα πρέπει να σας πω, ότι είναι πολύ σημαντικό για οποιονδήποτε άνθρωπο να ασχολείται με πράγματα που επιθυμεί. Προσωπικά μου χαρίστηκε αυτή η μεγάλη ευλογία, μου δόθηκε το δώρο να καταπιάνομαι καθημερινά, σε επίπεδο επιβίωσης, με τις μεγάλες μου αγάπες, που με συντροφεύουν από παιδί, τη θεολογία και τη μουσική. Δύο αντικείμενα με αξεπέραστο ενδιαφέρον και συγγένειες καλά κρυμμένες σε όλα εκείνα τα υλικά που συγκροτούν τον εαυτό τους. Όσον αφορά το ερώτημα σας, θα πρέπει να σας πω ότι η ζωή του ανθρώπου είναι υφασμένη με εκείνα τα πουλιά που τα ονομάζουμε όνειρα. Όσο ονειρευόμαστε υπάρχουμε. Ναι, λοιπόν, υπάρχουν πράγματα τα οποία δεν έχω κάνει και οπωσδήποτε θα ήθελα κάποτε να μπορέσω να πραγματοποιήσω. Μη θαρρείτε πως είναι μεγαλεπήβολα. Μικρά θελήματα είναι που δίνουν ακόμα μια ευκαιρία στη συνάντηση, στη φιλία και στον έρωτα. Θα ήθελα για παράδειγμα να μπορούσα κάποτε να φτιάξω ένα καφενείο, στη γενέτειρα μου, την Άφυτο της Χαλκιδικής, που θα λειτουργεί σαν χώρος συνάντησης ρευμάτων, τάσεων και δημιουργίας. Ένας χώρος όπου θα γιορτάζουμε τα γράμματα, τις τέχνες και τον πολιτισμό με ήθος ποιητικό. Εκεί θα συναντιόμαστε με φίλους παλιούς, που ο χρόνος-κρόνος μου τους στερεί, αλλά και άλλους νέους που οι καιροί θα φέρουν. Ίσως έτσι καταφέρουμε να μεταδώσουμε και στα νέα παιδιά μιαν άλλη αναπνοή, μιαν άλλη αίσθηση του χρόνου, υπό την προστασία ενός άλλου χώρου, που από μόνος του εισηγείται καινούργιο τρόπο. Επί του παρόντος παρηγοριέμαι με την πινακίδα του καφενείου που ο φίλος ζωγράφος Νικόλας Μπλιάτκας εδώ και χρόνια μου έχει ετοιμάσει.
Τι είναι αυτό που σας μάγεψε στη Θεολογία και τι στη μουσική;
Η αποκάλυψη ενός κόσμου πέρα από τη φθορά και την αλλοτρίωση. Η δυνατότητα που και οι δυο προσφέρουν για συνάντηση και συμβολή. Ξέρετε, οι πατέρες της Εκκλησίας ονομάζουν την ενέργεια του Θεού τέχνη και καλλιτεχνία και τον Θεό, εξαιτίας της δημιουργικής του ενέργειας, καλλιτέχνη. Την ενέργεια του διαβόλου την ονομάζουν κακοτεχνία και καλούν τους πιστούς, τα μέλη της εκκλησιαστικής κοινότητας να την αποφεύγουν, διότι δεν επιτρέπει την ενότητα της αγάπης. Η μαγεία, λοιπόν, της θεολογίας και της τέχνης είναι η ποιητική της αγάπης, η ασκητική της αγάπης, της μόνης δηλαδή δύναμης σήμερα που διαλέγεται ευθέως με την ελευθερία και επιτρέπει την αντίσταση στις ασκήμιες του καιρού μας.
Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος της θρησκείας σήμερα στους ανθρώπους;
Ταυτόχρονα δημιουργικός και καταστροφικός. Δημιουργικός, όταν μέσα από την ανάδειξη της ανθρώπινης ελευθερίας και αγάπης συγκροτεί βίο και αποκαλύπτει το μέγεθος και τη σημαντικότητα της ευθύνης και καταστροφικός όταν η θρησκεία χρησιμοποιείται ως άλλοθι προκειμένου να εξυπηρετηθούν ιδιοτελείς σκοποί ανθρώπων συστημικών και συνεπώς δαιμονικών. Στην πρώτη περίπτωση το αποτέλεσμα είναι η ανάσταση του ανθρώπου και της κοινωνίας, ενώ στη δεύτερη ο μηδενισμός του και η ολοκληρωτική καταστροφή της αξιοπρέπειας. Μαζί και αφανισμός της συλλογικότητας, της κοινωνικότητας και της κοινοτικότητας, η ολοκληρωτική αδυναμία συγκρότησης του μυστηρίου της Εκκλησίας. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι εσχάτως έχουμε αύξηση των «πονηρών» οι οποίοι πουλούν στις δημόσιες αγορές των ειδώλων τα άγια των αγίων, τις ακριβές ελπίδες ανθρώπων απλών που τους εμπιστεύθηκαν τις αγωνίες τους και τους καημούς τους, τα όνειρα μιας ολόκληρης ζωής. Όλοι αυτοί οι «πονηροί» της ιστορίας ενδιαφέρονται για την «αλήθεια», ενώ ο εκκλησιαστικός άνθρωπος, στον οποίο αναφέρεται και ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, σταυρώνεται για τη σχέση∙ αναζητά μανιωδώς την παραμυθία του προσώπου και αποστρέφεται το παραμύθιασμα. Γράφει σχετικά: «Επί πλέον, αν κάποιος μου απεδείκνυε ότι ο Χριστός δεν ταυτίζεται με την αλήθεια κι ότι, στην πραγματικότητα, η αλήθεια είναι εκτός Χριστού, θα προτιμούσα τότε να παραμείνω με τον Χριστό, παρά να πάω με την αλήθεια…».
Πείτε μας λίγα λόγια για την καινούρια σας δισκογραφική δουλειά «Αγάπη σ’ αγαπάω».
Πρόκειται για οκτώ τραγούδια που δοκιμάσθηκαν συναυλιακά εδώ και έξι-επτά χρόνια και εκδόθηκαν από τον Αρμό του Γιώργου Χατζηιακώβου σε πείσμα των καιρών. Αναστήθηκαν, δηλαδή, σε μια εποχή παγωμένη για τη δισκογραφία, σε έναν τόπο σαστισμένο και αμήχανο. Επιλέχθηκαν από μια μεγαλύτερη ομάδα τραγουδιών τα οποία γράφτηκαν από το 2005 μέχρι και το 2011. Η διάθεσή τους είναι λυρική. Τα χρώματά τους λαϊκά και μελαγχολικά. Τα ταξιδεύουν οι σπαρακτικές φωνές της Μελίνας Κανά, του Γεράσιμου Ανδρεάτου και του Απόστολου Ρίζου και τα μοναδικά παιξίματα του Θάνου Σταυρίδη, του Δημήτρη Λάππα και του Βασίλη Βαρβαρέσου. Η έκδοσή τους συνοδεύεται από ένα όμορφο βιβλιαράκι που περιέχει κείμενα για την αγάπη των Σολομώντα, Όσκαρ Ουάιλντ, Χαλίλ Γκιμπράν, Μάνου Χατζιδάκι, Τάσου Λειβαδίτη, Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, Βασιλείου Αγκύρας και Τάκη Βαρβιτσιώτη. Τα σχέδια που κοσμούν το βιβλίο είναι του Χρίστου Πίτσιλου. Σε αυτή την εργασία πέρα από τα πέντε τραγούδια στα οποία οι στίχοι είναι δικοί μου, είχα τη χαρά να μελοποιήσω Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (‘Ερωτας στα χιόνια), Παναγιώτη Θωμά, και Σόνια Κούμουρου. Το εικαστικό του εξωφύλλου, «το ταξίδι», είναι έργο του ζωγράφου Ανδρέα Νικολάου.
Ποια είναι η πηγή έμπνευσής σας για τα τραγούδια που γράφετε;
Τα πρόσωπα και τα πράγματα μιας ολόκληρης ζωής. Μνήμες, αγάπες, απώλειες, όνειρα… Όλα εκείνα τα μικρά πράγματα της καθημερινότητας που η αδιάβροχη ζωή μας, μας κρύβει επιμελώς και εντέχνως. Καθετί που επιτρέπει το διάλογό μας με τα καίρια θέματα του έρωτα και του θανάτου.
Συνθέτοντας ένα τραγούδι, έχετε ήδη στο μυαλό σας τον καλλιτέχνη που θα θέλατε να το ερμηνεύσει;
Κάποιες φορές ναι, άλλες πάλι όχι. Για παράδειγμα με τη Μελίνα και τον Γεράσιμο συνεργαζόμαστε εδώ και χρόνια. Πάντα είχα την κρυφή ελπίδα πως θα άκουγα κάποια φορά και δικά μου τραγούδια με τις φωνές τους. Με τον Απόστολο βρεθήκαμε την τελευταία στιγμή και ήταν σα να γνωριζόμασταν χρόνια. Πάντα, όμως, το τελικό αποτέλεσμα μιας ηχογράφησης κρύβει εκπλήξεις. Ποτέ δεν ξέρεις πως θα ταξιδέψει ένα τραγούδι. Δεν μπορείς από τα πριν να προβλέψεις την τελική έκβαση και έτσι μένεις ανοιχτός αναμένοντας το θαύμα.
Έχετε κάνει πολλές και αξιοσημείωτες δουλειές τόσο στο χώρο της σύνθεσης, όσο και σε αυτόν της συγγραφής. Υπάρχει κάποια όμως που για σας έχει ξεχωριστή αξία;
Θέλω να πιστεύω πως όλες οι δημιουργίες μου έχουν λόγο ύπαρξης. Δεν αισθάνομαι ότι κάποια από αυτές προσβάλει την αξιοπρέπεια τη δική μου, αλλά και όλων εκείνων των ανθρώπων με τους οποίους επικοινωνούμε μυστικά. Υπάρχουν βέβαια κείμενα και τραγούδια αγαπημένα και λιγότερο αγαπημένα. Καμιά φορά κοιτάζω με ικανοποίηση τα πρώτα, μα αγκαλιάζω στοργικά τα δεύτερα, που ίσως σήμερα δεν θα τα έγραφα, γιατί είμαι αλλού. Είναι, όμως, οι δικές τους ατέλειες, οι δικές τους αναπηρίες, οι οποίες αξιοποιημένες κατάλληλα μου άνοιξαν καινούργιους δρόμους, μου έδωσαν δυνατότητες που κάποτε δεν φανταζόμουνα. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η τελευταία πάντα δουλειά διεκδικεί το απόλυτο ενδιαφέρον μου. Έτσι και τώρα στην πρώτη γραμμή βρίσκονται το βιβλίο μου, Έρως και θάνατος και το Αγάπη σ’ αγαπάω.
Ποια είναι η άποψή σας για τις απεργίες που συμβαίνουν στα ελληνικά πανεπιστήμια αυτή τη στιγμή;
Δεν συμφωνώ καθόλου με αυτές. Η απεργία, και το έχω πει τελευταία σε όλους τους τόνους, πέρα από μια ουραγό συμβολικότητα, δεν έχει πλέον τη δυνατότητα να προσφέρει τίποτα απολύτως. Είναι ένα όπλο φθαρμένο. Κάποιοι εδώ και χρόνια φρόντισαν να το κακοποιήσουν και να το ακυρώσουν, έτσι ώστε να μη σώζει πλέον τους ταπεινούς και καταφρονεμένους, που εσχάτως πληθαίνουν στον τόπο μας. Εάν θέλουμε να παλέψουμε στ’ αλήθεια με το τέρας της εξουσιαστικότητας θα πρέπει να βρούμε καινούργια μέσα αντίστασης. Όσο δεν τα βρίσκουμε θα επιτείνουμε την ιστορική μας αμηχανία, θα παραμένουμε προβλέψιμοι και ως εκ τούτου θα αποτελούμε εύκολη λεία για όλους εκείνους που καταδυναστεύουν τις συνειδήσεις μας και ασελγούν στο σώμα των βασικών αναγκών μας.
Αν ήταν στο χέρι σας, τι αλλαγές θα κάνατε στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση της χώρας;
Έχω την αίσθηση ότι η μεγαλύτερη αλλαγή που μπορεί κανείς να διεκδικήσει σήμερα είναι η αλλαγή συνείδησης. Η επαναφορά των πραγμάτων στο χαμένο κέντρο της δημιουργικότητας. Η απομάκρυνσή μας από όλες εκείνες τις συμπεριφορές και πρακτικές που πλήγωσαν την ευαισθησία ενός ολόκληρου λαού. Πρέπει επιτέλους να περιθωριοποιήσουμε το ανέραστο και τους διεκπεραιωτές του. Όλες οι άλλες αλλαγές είναι τεχνικές και ακολουθούν. Πιστεύω βαθιά, πως μπορούμε να ονειρευόμαστε και να δημιουργούμε έργα πολιτισμού ακόμη και μέσα στην αυλή του πιο ακραίου ρεαλισμού, που πολλές φορές αμαρτάνοντας χάνει το δρόμο του και διαλεγόμενος με μορφές απροκάλυπτης χυδαιότητας επιδιώκει τον τελικό συμβιβασμό.
antidosis 